تدبیر حمام و استحمام کردن در طب سنتی همدان
تدبیر حمام و استحمام کردن در طب سنتی
تدبیر حمام و استحمام کردن در طب سنتی
بهترین حمام آنست که بنای آنبش قدیمی ،فضایش وسیع ،هوایش لطیف ،آب آن پاک و مقدار گرمای آن متناسب با مزاج حمام گیرنده باشد .حمام نه بسبار گرم باشد که بدنرا تحلیل برده و سست گرداند،و نه چندان سرد، که بدن عرق نکند ،بلکه بهتر است که به حد اعتدال باشد تا از بدن عرق برون زده ،حرارت لطیف تولید نماید .
حمام از جهت هوای آن بدن را گرم و بدلیل آب آن باعث سردی بدن می شود .حمام های قدیم ایران دارای سه فضا بود .
- فضای نخستین (سربینه حمام )سرد و تر است
- فضای دوم (که مقصود راهرویی است که سربینه را به گرمخانه متصل می کند .) گرم وتر است
- فضای سوم (گرمخانه ) گرم و خشکاننده اسنت .
بهتر است در هر فضائی آب متناسب با آن فضا استعمال شود ،یعنی در صحن گرم ،آب گرم و در صحن ُسرد، آب سرد استفاده شود.
ناشتا حمام رفتن پوست را خشک می کند ،و با شکم پر بدن را گرم،و به علت جذب غذا به طرف بیرون بدن، موجب چاقی و برروز سده ها می شود .
توصیه برای استحمام :
- بهتر است ،افراد،با شکم خالی و یا شکم پر حمام نگیرند .
- در حمام لازم است از خوردن و آشامیدن احتراز کنند . چون به علت گشادگی رگ ها ،موجب سرعت نفوذ غذای هضم نگشته به دور ترین نقطه ازاعضائ بدن گردد. (قانونچه در طب )
- بهترین وقت حمام برای حفظ تندرستی افراد سالم ،پس از ورزش و پیش از
غذا است، زیرا فضولات بدن را که هنوز بخش غذائی آن گوارش نیافته ،از مجرا ها عبور می دهد،و این فزونه ها(فضولات ) را تحلیل برده و در برخی اندام ها جایگزین و سبب تولید بیماری می شود .(البته لازم است بعد از ورزش کاملا آسوده و سپس به حمام برود .
** حمام کردن، پس از ورزش و پیش از غذا برای افراد سالم، فوائد زیادی دارد ،که از جمله آن :
- گوارش را بهتر می کند .
- خستگی ها را دور می کند .
- سوراخ های ریزپوست بدن را باز میکند.
- فضولات را از بدن ،بیرون می ریزد .
- درد ها را آرام ،و باد های بدن را پراکنده میکند .
حمام و مزاج ها :
*آب بسیار گرم به بدن مزاج گرمی می بخشد .
**آبی که گرمای آن از حد ولرم کمتر باشد، به بدن سردی و رطوبت می دهد .
*** گرمای آب حمام هر چند مناسب باشد ،ماندن زیاد در آن سبب سردی مزاج می شود ،که این حالت به دو علت است :
- مزاج غریزی آب سرد است و اگر کسی زیاد در آب بماند، مزاج آن در بدن تاثیر گذاشته و سبب سردی فرد می شود.
- – اب چه سرد وچه گرم باشد، دارای رطوبت است واگر فردی مدت طولانی درحمام باشد ،در هر حال رطوبت بخش است وهرگاه بدن بر اثر کثرت شستشوی ،رطوبت زیاده از حد را بپذیرد ،بر اثر زیادی رطوبت ،گرمای غریزی بدن در یکجا جمع می شود و رو به خاموشی می گراید ،و بر مزاج وی سردی روی می آورد .
- گرمای حمام، غذای هضم نشده را ،بر اثر تحلیل ،هضم می نماید . و خلط های نپخته نیز در حمام می پزد .
- کسانی که در حمام بدن خود را خیس نکنند و فقط از گرمای هوای موجود استفاده کنند ،سبب خشکی مزاج میشود ،
پس برای افرادی که ،دارای استسقا ،و یا بدنی سست وشل دارند ا،ین حالت سود بخش است .
- حمام رفتن با شکم خالی و ناشتا سبب خشکی مزاج شده و در نهایت فرد لاغر می شود .
- حمام رفتن با شکم (معده )پر، موجب چاقی تن می شود ،زیرا مواد غذائی به سطح بدن کشیده می شود .(بعضی موارد باعث سده و یا امتلاء در معده و کبد می شود که ریانبار است )
بهترین حالت استحمام (در حالت متعادل ) ،قبل از گرسنه شدن و بعد از اولین هضم می باشد . در این حال بدن چاقی در حد متعادل پیدا می کند.
- کسانی که دارای خفقان (بیمار یهای قلبی و غروقی )هستند ،حضور طولانی مدت در حمام ،خصوصا” اگر هوا خشک باشد ، باعث سستی قلب و احتمال ایست قلبی را بالا می برد .
نکته : کسی می خواهد استحمام کند ،باید بدن را به آرامی و آهسته شستشو کند و بتدریج در آب فرو رود (در استخر ها امروزی ) . بدون مقدمه و یکباره خود را در آب نیاندازد و یا یکباره زیر دوش اب نرود .(قانون در طب )
امروزه شیوه حمام با سبک گذشته تفاوت کرده و دیگر از آن حمام های قدیمی که دارای سه فضا، که نخستین آن سرد و تر و فضای دوم آن، گرم و تر ، و فضای سوم آن، گرم و خشک باشد ،متاسفانه خبری نیست ،در حمام های قدیمی ایران بدن با یک آهنگ تدریجی از دما و رطوبت محیط اطراف ،تحت تاثیر قرار می گرفت و در این حالت هر بدنی با هر مزاجی کمترین تاثیر نامطلوب را داشت.
امروزه، بسیاری از سرماخوردگی ها ،سینوزیت ها ،درد های بدنی و …. در اثر استفاده از حمام های داخل منازل و یا استفاده از استخرها است که افرادچار آن می شوند،در گذشته خبری نبود .
در گذشته از حمام ،علاوه بر پاکیزگی، به عنوان یک روش پیشگیری و یا درمان بسیاری ازبیماری ها ،استفاده می شد.
- با تدبیر در آن ،از طریق تغییر درمزاج (سردی و گرمی ،تری و خشکی ) افراد
- از طریق تحلیل و دفع فضولات بدلیل وجود حرارت با همراهی رطوبت
- وجود افرادی به عنوان «مشت مال» درحمام ها ،که از این طریق نیز فضولات بدن دفع می شد (این روش امروزه به عنوان یک روش علمی در پیشگیری و درمان بیماری ها بکار می برند .)
با مطالعه اثر حمام در بدن یکسری توصیه ها برای افرادی که امروزه ، از حمام منازل ویا از استخرها استفاده می کنند ،بیان می کنیم .
در افراد دموی :
- -افراد دموی معتدل از آب گرم معمولی استفاده و فضای حمام را نسبتا مرطوب نمایند.
۲-مدت زمان استفاده از ااستخرهای معمولی در کوتاه مدت مفید است .
در افراد بلغمی :
- از آب داغ استفاده و مدت زمان کمتری بمانند .و در موقع خروج یک لحظه آب سرد رو خود بپاشند .
- استفاده زیاد و مکرر در این افراد مضر و باعث افزایش بلغم میشود .
- با شکم خالی به حمام بروند بهتر است .
- استخر های معمولی زیاد تو صیه نمی شود چون رطوبت و سردی افزایش و در نتیجه شیوع سینوریت ،درد مفاصل و ..بالا می رود
- توصیه می شود از سونای خشک بدون آب ،و با شکم خالی استفاده نمایند .
در افراد صفراوی:
- استفاده از حمام و استخر ،برای این افراد مفید ،وباعث افزایش رطوبت و سردی می شود .
- از حمام های خیلی گرم و یا سونا کمتر استفاده نمایند ،چون باعث گرمی و خشکی بیش از حد بدن می شود .
در افراد سوداوی :
- استفاده از حمام گرم برای مدت کوتاه مفید است باعث گرمی و تری بدن می شzzzzود .
- استفاده طولانی مدت از حمام گرم و سونای خشک مضر است ،چون باعث خشکی و سردی بدن این افراد می شود .
- استفاده از حمام گرم با شکم نسبتا پر مفید چون باعث چاقی در این افراد می شود .و برعکس با شکم خالی مضر و سبب لاغری مفرط می شود ..
چند نکته :
- حمام های مکررگرم و کوتاه مدت برای بچه ها در سنین رشد مفید و باعث تسریع در رشد می شود .
حمام در سنین بالا و کهولت باید گرم و کوتاه مدت باشد . واستفاده از حمام
